خزر در انتظار امضای پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی که پیش نویس آن چند سال پیش تهیه شده، هنوز به امضای کشورهای حاشیه دریای خزر نرسیده است.

پروین فرشچی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: کشورهایی که پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی را امضا کنند متعهد می شوند قبل از اجرای طرح های بزرگ و طرح هایی که ممکن است اثرات سوء محیط زیستی برای بقیه کشورها در منطقه خزر داشته باشند، برای آن طرح ها مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی تهیه کنند.
وی اظهار کرد: این کشورها باید ارزیابی زیست محیطی را به دبیرخانه کنوانسیون که اکنون در ژنو است ارسال کنند و آنها متعاقبا برای تمام کشورها بفرستند تا اظهار نظر آنها نیز جمع آوری شود، در این روند اگر کشوری تا 90 روز اعتراضی نداشته باشند آن طرح اجرا می شود.
فرشچی تاکید کرد: امضای این پروتکل تا حدودی دست و پای کشورها را برای توسعه نامتوازن می بندد و آنها را متعهد به حفظ محیط زیست می کند.
وی با بیان اینکه این پروتکل از کنوانسیون بین المللی ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی ' اسپو' گرفته شده است گفت: اسپو در سطح بین المللی در حال اجرا است و معمولا کشورهای دسته اول اروپایی مانند کشورهای اسکاندیناوی که محیط زیست برای آنها مهم و ارزشمند است آنرا اجرا می کنند.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: مفاد پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی که مربوط به محیط زیست خزر است با همکاری کشورهای حاشیه خزر و دبیرخانه اسپو تهیه شده از این رو بسیاری از بندهای آنها شبیه به هم است.
به گفته وی دبیرخانه پروتکل در ژنو است و قرار است به جمهوری آذربایجان منتقل و بعد چرخشی در کشورهای دیگر مستقر شود البته هنوز چون در حد پیش نویس است به رسمیت شناخته نشده است.
وی اظهار کرد: بعد از اینکه پروتکل خزر برای امضا آماده شد کشور ترکمنستان یک سری تغییرات در مفاد آنرا پیشنهاد داد و از آنجا که از بین کشورهای حاشیه دریای خزر جمهوری آذربایجان و قزاقستان عضو کنوانسیون بین المللی اسپو هستند، این تغییرات را نپذیرفتند و اعلام کردند چون ما متعهد به کنوانسیون بین المللی اسپو هستیم نمی توانیم در پروتکل تغییراتی ایجاد کنیم زیرا این کار تعهد ما را زیر سوال می برد، از این رو امضای آن تا به امروز به تعویق افتاده است.
وی با اشاره به برگزاری اجلاس COP6 که با هدف اعمال قوانین و پروتکل های حفاظتی در راستای حفظ اکوسیستم دریای خزر به زودی در جمهوری آذربایجان برگزار می شود گفت: قرار است ایران در این اجلاس موضوع امضای پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی را مطرح کند.
فرشچی اظهار کرد: ایران در جلسات امضای پروتکل همواره منعطف بوده است، بحث ما این بود که حاضریم پیشنهادها را بپذیریم فقط برای اینکه پروتکل امضا و اجرایی شود حالا اگر دو مورد کم شود ایرادی ندارد بلکه اصل اجرای آن است که بسیار مهم است.
وی تاکید کرد: با توجه به مشکلات محیط زیستی دریای خزر امضا و اجرایی شدن پروتکل ارزیابی اثرات زیست محیطی فرامرزی ضرورت دارد.
فرشچی به 3 پروتکل دیگر امضا شده مربوط به دریای خزر اشاره کرد و گفت: نوشتن این چهار پروتکل از سال 2003 آغاز شد و اکنون سه پروتکل به امضا کشورهای حاشیه خزر رسیده است.
وی گفت: پروتکل همکاری منطقه ای در مبارزه با سوانح آلودگی نفتی یکی از این پروتکل ها است که تمام کشورهای حاشیه خزر آنرا امضا کرده اند و سال 91 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید اما چون مجلس قزاقستان هنوز آنرا تصویب نکرده تاکنون لازم الاجرا نشده است.
فرشچی افزود: حفاظت از دریای خزر در مقابل آلودگی های با منشا خشکی پروتکل دیگری است که در سال 91 امضا شد، در مجلس شورای اسلامی تصویب شده اما هنوز در مجلس قزاقستان و روسیه تصویب نشده است.
وی ادامه داد: پروتکل حفاظت از تنوع زیستی سال 93 امضا شد که برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارسال کردیم و اکنون در نوبت تصویب است اما مجلس ترکمنستان و آذربایجان آنرا تصویب کرده اند.
فرشچی گفت: با وجود آماده بودن این پروتکل ها هنوز هیچ کدام لازم الاجرا نشده اند چون شرط آن تصویب مجلس هر 5 کشور حاشیه خزر شامل ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان است.

*** دریای خزر
دریای خزر یا دریای مازندران پهنه ای آبی است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به ترکمنستان و قزاقستان محدود می شود.
دریای خزر که گاهی بزرگترین دریاچه جهان و گاهی کوچکترین دریای خودکفای کره زمین طبقه بندی می شود، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی است. طول آن حدود ۱۰۳۰ تا ۱۲۰۰ کیلومتر و عرض آن بین ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است.
قسمت شمالی این دریا بسیار کم عمق است به طوری که تنها نیم درصد آب دریا در یک چهارم شمالی دریا قرار دارد و عمق آن به طور میانگین کمتر از ۵ متر است. حدود ۱۳۰ رودخانه به این دریا می ریزند که بیشتر آنها از شمال غربی به دریا می پیوندند.
بزرگترین آنها رود ولگا است که هر سال به طور میانگین ۲۴۱ کیلومتر مکعب آب را وارد دریای خزر می کند. رودهای کورا ۱۳، اترک ۸٫۵، اورال ۸٫۱ و سولاک ۴ کیلومتر مکعب آب را سالانه وارد دریا می کنند.
طبیعت بسته خزر آن را منزلگاه جانوران و گیاهان منحصربه فردی کرده است اما در عین حال موجب شده تا در مقابل آلودگی های کشاورزی، صنعتی و نفتی بسیار آسیب پذیر باشد.
از منابع مهم این دریا ذخایر نفت و گاز موجود در زیر بستر دریا و همچنین انواع ماهیان خاویاری را می توان نام برد.