امروز، سازمان جهانی بهداشت (WHO) نخستین موضع‌نامه خود درباره محصولات ایمن‌سازی برای محافظت از نوزادان در برابر ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) را منتشر کرد؛ ویروسی که همچنان مهم‌ترین عامل عفونت‌های شدید دستگاه تنفسی تحتانی در کودکان سراسر جهان به شمار می‌رود.

هر ساله RSV عامل حدود ۱۰۰ هزار مورد مرگ و بیش از ۳.۶ میلیون بستری در میان کودکان زیر پنج سال در جهان است. تقریباً نیمی از این مرگ‌ها در نوزادان کمتر از شش ماه روی می‌دهد. بخش عمده‌ای (۹۷٪) از مرگ‌ومیر ناشی از این ویروس، در کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط اتفاق می‌افتد؛ کشورهایی که دسترسی محدودتری به خدمات درمانی پشتیبان از جمله اکسیژن و آب‌رسانی دارند.

این موضع‌نامه که در «گزارش هفتگی اپیدمیولوژیک» سازمان جهانی بهداشت منتشر شده است، دو رویکرد ایمن‌سازی را توصیه می‌کند:

۱. واکسیناسیون مادران باردار با واکسن ویژه‌ای که طی سه‌ماهه سوم بارداری تزریق می‌شود تا نوزاد پس از تولد مصونیت لازم را کسب کند.

۲. تزریق آنتی‌بادی مونوکلونال با اثر طولانی که می‌تواند از ابتدای تولد و پیش یا در طول فصل شیوع RSV به نوزادان داده شود.

دکتر کیت اوبراین مدیر اداره ایمن‌سازی، واکسن‌ها و فرآورده‌های بیولوژیک سازمان جهانی بهداشت، تأکید می‌کند:

«RSV ویروسی به‌شدت واگیردار است که مردم تمام سنین را مبتلا می‌کند اما برای نوزادان، به‌ویژه نوزادان نارس، یک تهدید جدی محسوب می‌شود. محصولات ایمن‌ساز توصیه‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت می‌تواند زمینه‌ساز تحول در مقابله با موارد شدید بیماری RSV شود و به شکل قابل توجهی میزان بستری و مرگ‌ومیر نوزادان را در سراسر جهان کاهش دهد.»

گرچه عفونت با RSV در اغلب موارد منجر به علائمی شبیه سرماخوردگی، نظیر آبریزش بینی، سرفه و تب می‌شود، اما در نوزادان و کودکان خردسال، سالمندان و افراد با نقص ایمنی یا بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است به عوارض جدی همچون ذات‌الریه یا برونشیولیت منجر شود.

دو محصول ایمن‌ساز برای مقابله با RSV

در پاسخ به بار بالای بیماری RSV، سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند همه کشورها بر اساس شرایط و ظرفیت‌های نظام سلامت، هزینه اثربخشی و پوشش مورد انتظار، یکی از دو محصول «واکسن مادران» (RSVpreF) یا «آنتی‌بادی مونوکلونال» (نیسوییمب) را وارد برنامه ملی خود کنند. هر دو محصول در سپتامبر ۲۰۲۴ توسط کمیته مشاوران راهبردی ایمن‌سازی (SAGE) برای اجرا در سطح جهانی پیشنهاد شده‌اند. همچنین واکسن مادران در مارس ۲۰۲۵ موفق به اخذ پیش‌صلاحیت WHO شده است که امکان خرید آن را برای سازمان‌های وابسته به سازمان ملل فراهم می‌کند.

طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، واکسن مادران باید از هفته ۲۸ بارداری به بعد و طی سه‌ماهه سوم تزریق شود تا بیشترین میزان انتقال آنتی‌بادی به جنین صورت گیرد؛ این واکسن می‌تواند در چارچوب ویزیت‌های روتین دوران بارداری تجویز شود.

محصول دوم یعنی نیسوییمب، به‌صورت یک تزریق منفرد آنتی‌بادی مونوکلونال انجام می‌شود که تا دست‌کم ۵ ماه نوزاد را در برابر ویروس محافظت می‌کند و می‌تواند کل فصل اپیدمی را پوشش دهد. تزریق این آنتی‌بادی بلافاصله پس از تولد یا هنگام ترخیص از مراکز زایمانی، یا در نخستین مراجعه به مراکز بهداشتی انجام می‌شود. اگر کشوری سیاست تزریق فقط در فصل RSV را در پیش بگیرد، این دوز می‌تواند درست پیش از نخستین فصل شیوع به نوزادان بزرگ‌تر نیز تجویز شود.

هرچند بیشترین تأثیر این روش در نوزادان زیر ۶ ماه مشاهده می‌شود، اما تزریق آن تا ۱۲ ماهگی نوزاد نیز می‌تواند مزایایی داشته باشد.

سازمان جهانی بهداشت مرتباً موضع‌نامه‌های جدید درباره واکسن‌ها و محصولات ایمن‌سازی با بیشترین تأثیرگذاری بهداشت عمومی منتشر می‌کند. این اسناد با هدف اطلاع‌رسانی به سیاست‌گذاران بهداشتی ملی، مدیران برنامه‌های ایمن‌سازی و نهادهای تأمین مالی منتشر می‌شوند تا استفاده بهینه از محصولات پیشگیرانه نظیر ایمن‌سازی در برابر RSV در سراسر جهان محقق شود.