گزارش ویژه ایمنی – حادثه مرگبار برقگرفتگی در حین تعمیر کولر آبی در اقدسیه تهران
زمان حادثه: جمعه، شانزدهم خرداد
موقعیت: تهران – محله اقدسیه – پشتبام منزل مسکونی
مقدمه
با آغاز فصل گرما، کولرهای آبی به یکی از نیازهای ضروری خانوارهای ایرانی تبدیل میشوند. این وسایل، هرچند ساده به نظر میرسند، بهطور مستقیم با سیستمهای برقی و آب در تماس هستند و هرگونه تعمیر یا سرویس آنها، بدون رعایت دقیق اصول ایمنی برق، میتواند به حادثهای مرگبار منجر شود.
حادثهای که در شانزدهم خردادماه امسال رخ داد، نمونهای تلخ از این واقعیت بود و بار دیگر اهمیت آموزش و نظارت در خدمات فنی خانگی را یادآور شد.
شرح کامل حادثه
در اواسط خرداد، با بالا رفتن دمای هوا، خانم اسلامی، ساکن محله اقدسیه تهران، برای سرویس کولر آبی منزل خود با یک تکنسین تعمیرات تماس گرفت. سرویسکار، آقای مژدگانی، حدود ساعت ۱۴:۳۰ وارد منزل شد و بلافاصله به پشتبام رفت تا عملیات بررسی و تعمیر را آغاز کند.
لحظه آغاز کار
پس از انجام بازدید اولیه، سرویسکار متوجه شد سیمهای برق کولر دچار فرسودگی، پوسیدگی و آسیب جدی شدهاند و نیاز به تعویض دارند. او تصمیم گرفت کابلهای برق دینام کولر را اصلاح و جایگزین کند، ولی این اقدام را بدون انجام ابتداییترین گام ایمنی یعنی قطع جریان برق اصلی آغاز کرد.
در همان زمان، نوه ۱۶ ساله خانم اسلامی، پارسا امیری (که آقای مژدگانی او را به نام ارشیا خطاب میکرد)، نیز بر روی پشتبام حضور داشت. پارسا با مشاهده شرایط خطرناک، به سرویسکار هشدار داد:
«آقا، میخواهید برق را از کنتور قطع کنم؟»
اما سرویسکار با اطمینان و غرور از تجربه کاری ۲۶ ساله خود گفت:
«پسر جان، برق با من حرف میزند.»
وقوع حادثه
در حین جابهجایی سیمهای آسیبدیده، سیم فاز داخل آب کولر سقوط کرد و بدنه فلزی کولر به سرعت برقدار شد. شرایط خطرناک با وجود تماس آب و فلز، رسانایی را به حداکثر رساند. آقای مژدگانی، که مستقیماً با بدنه کولر تماس داشت، دچار برقگرفتگی شدید شد و قادر به جدا کردن خود از مدار جریان نبود.
پارسا با توجه به آموزشهای اولیه پدرش (مهندس اداره برق) میدانست که تماس مستقیم با فرد برقگرفته میتواند جان امدادگر را نیز تهدید کند. او سریع روی پشتبام به دنبال وسیلهای غیررسانا برای جدا کردن سرویسکار گشت اما موفق نشد. بلافاصله به پایین رفت و به مادربزرگ خود دستور داد که فیوز اصلی برق ساختمان را قطع کند.
پس از قطع جریان، پارسا و خانم اسلامی دوباره به پشتبام بازگشتند و تلاش کردند سرویسکار را صدا بزنند، اما او بیجان بود. این حادثه در کمتر از چند لحظه، به یک فاجعه مرگبار تبدیل شد.
واکنش کارشناسان و تحلیل ایمنی
دکتر امیر ثابت محمدی – مدرس دانشگاه و کارشناس مدیریت ایمنی و سلامت شغلی
«این حادثه، نتیجه ترکیب سه خطای اصلی بود:
۱. نبود قرارداد کتبی و الزام ایمنی،
۲. عدم نظارت کارفرما بر اجرای اصول ایمنی،
۳. اقدام خطرناک پیمانکار بدون قطع برق.
در روابط کارفرما–پیمانکار، حتی در امور سادهای چون سرویس کولر، کارفرما موظف است محیط کار را برای پیمانکار ایمن کند و در قرارداد، به رعایت اصول ایمنی تصریح نماید. همچنین باید نظارت مستمر داشته باشد تا پیمانکار در شرایط ایمن فعالیت کند.»
وی افزود: «سالانه بیش از ۳ میلیون نفر در جهان بر اثر حوادث شغلی جان خود را از دست میدهند و بخش عمدهای از این حوادث با یک اقدام پیشگیرانه ساده قابل اجتناب هستند.»فهیمه بهمنش – وکیل پایه یک دادگستری
«در نگاه قانون، هر شخصی که فردی را به منظور انجام کار به محل خود دعوت میکند، حتی برای چند ساعت، در جایگاه کارفرما قرار میگیرد و مسئولیت ایمنی محیط را بر عهده دارد.
در این پرونده، هرچند خطای اصلی با پیمانکار بود که برق را قطع نکرد، اما کارفرما نیز به دلیل عدم نظارت، هشدار و مستندسازی اقدامات ایمنی، ممکن است مسئولیت قانونی داشته باشد.»
راهکار پیشنهادی او:
- تنظیم توافق کتبی پیش از شروع کار
- درج هشدارها و مقررات ایمنی در متن توافق
- کنترل ابتدایی محیط کار پیش از ورود پیمانکار
مهندس فاطمه سلطانآبادی – مدرس حوزه ایمنی
«برای مقابله با خطر برقگرفتگی، نصب کلید RCD یا محافظ جان در تابلوهای برق ضروری است. این تجهیز در صورت عبور جریان از بدن، مدار را فوراً قطع میکند.
در ساختمانهای قدیمی نیز باید سیستم ارت (اتصال به زمین) اجرا شود و مقاومت آن سالی یکبار اندازهگیری شود. مقاومت مطلوب باید کمتر از دو اهم باشد.
هنگام سرویس کولر، پیش از هر اقدامی، بدنه کولر و دینام را با فازمتر تست کنید تا برقدار نباشند. اولین اشتباه، میتواند آخرین باشد.»
پیامدهای حقوقی و اجتماعی
این حادثه در کنار جنبه فنی، ابعاد حقوقی و اجتماعی مهمی دارد. دادگاه در بررسی چنین پروندههایی به دنبال شواهدی است که نشان دهد آیا کارفرما اقدامهای لازم برای پیشگیری از حادثه را انجام داده یا خیر. عدم رعایت این موارد میتواند به صدور حکم مسئولیت مدنی یا کیفری برای کارفرما منجر شود.
نتیجهگیری
تجربه تلخ اقدسیه نشان میدهد که:
- غرور و اعتماد بیش از حد به تجربه شخصی میتواند جان انسان را بگیرد.
- آموزش اصول ایمنی و تبعیت از آنها برای همه افراد، چه حرفهای و چه آماتور، الزامی است.
- تجهیزات حفاظتی، قرارداد کتبی، نظارت و فرهنگ پیشگیری، باید به یک استاندارد ثابت در تمام خدمات فنی خانگی تبدیل شود.
امید است این گزارش، درسآموختهای عملی برای تمام شهروندان و فعالان حوزه خدمات باشد تا چنین حادثهای هرگز تکرار نشود.
