سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که کمتر از یک‌سوم کشورهای جهان سیاست ملی مشخصی برای مقابله با بار فزایندهٔ اختلالات عصبی دارند؛ بیماری‌هایی که سالانه بیش از ۱۱ میلیون قربانی می‌گیرند و حدود ۳ میلیارد نفر – یعنی بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان – را درگیر کرده‌اند.

در «گزارش وضعیت جهانی نورولوژی» که امروز در ژنو منتشر شد، سکته مغزی، آنسفالوپاتی نوزادی، میگرن، آلزایمر و سایر انواع دمانس، نوروپاتی دیابتی، مننژیت، صرع ایدیوپاتیک، عوارض عصبی ناشی از زایمان زودرس، اختلالات طیف اوتیسم و سرطان‌های دستگاه عصبی به‌عنوان ۱۰ علت اصلی مرگ و ناتوانی عصبی در جهان معرفی شده‌اند.

کمبود شدید متخصصان و ضعف برنامه‌ریزی جهانی

طبق یافته‌های این گزارش، کشورهای کم‌درآمد ۸۰ برابر کمتر از کشورهای ثروتمند پزشک متخصص مغز و اعصاب دارند؛ آن هم در شرایطی که بار بیماری‌ها در این کشورها سنگین‌تر است. تنها ۳۲ درصد از دولت‌ها دارای سیاست ملی روشن در زمینهٔ اختلالات عصبی هستند و کمتر از ۲۰ درصد برای این حوزه بودجه اختصاص داده‌اند.

دکتر «جرمی فَرار»، معاون مدیرکل سازمان جهانی بهداشت در زمینهٔ پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در این گزارش گفته است:

«با توجه به اینکه یکی از هر سه نفر در جهان دچار نوعی اختلال در عملکرد مغز است، نظام‌های سلامت باید مراقبت‌های نورولوژیک را به‌عنوان اولویت حیاتی مدنظر قرار دهند.»

خدمات مغز و اعصاب؛ دور از دسترس در کشورها

از میان ۱۹۴ کشور عضو WHO، تنها ۲۵ درصد (۴۹ کشور) اختلالات عصبی را در فهرست پوشش بیمهٔ سلامت همگانی خود جای داده‌اند.

در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه مناطق روستایی، واحدهای سکته مغزی، کلینیک‌های تخصصی اطفال، توان‌بخشی و مراقبت تسکینی وجود ندارد یا فقط در پایتخت‌ها متمرکز است. کمبود داده‌های پژوهشی، نبود سیاست واحد و کمبود بودجه پژوهش باعث شده تصمیم‌گیری‌ها اغلب بدون پشتوانهٔ علمی باشد.

ایران؛ نیاز به تقویت زیرساخت‌های نورولوژیک و عدالت در دسترسی

در ایران نیز طبق آمار وزارت بهداشت، سکته‌های مغزی دومین علت مرگ‌ومیر پس از بیماری قلبی هستند و روند پیری جمعیت، خطر بروز زوال عقل و آلزایمر را رو به افزایش برده است.

درحالی‌که کشور در سال‌های اخیر اقداماتی برای گسترش «بخش‌های سکته مغزی» در بیمارستان‌های دانشگاهی و توسعهٔ مراکز توان‌بخشی انجام داده، توزیع نامتوازن پزشکان مغز و اعصاب بین تهران و استان‌های محروم، کمبود روان‌پزشک کودک و نورولوژیست اطفال و همچنین نبود برنامهٔ ملی سلامت مغز از چالش‌های جدی باقی‌مانده به‌شمار می‌روند.

به‌گفتهٔ یکی از اعضای انجمن مغز و اعصاب ایران، بین ۲ تا ۳ میلیون نفر در کشور با نوعی بیماری عصبی مزمن زندگی می‌کنند که بخشی از آن‌ها – خصوصاً مبتلایان به صرع، ام‌اس و دمانس – نیازمند مراقبت‌های مداوم و خدمات حمایتی هستند، اما سطح حمایت بیمه‌ها و آگاهی عمومی هنوز کافی نیست.

درخواست WHO برای اقدام فوری

سازمان جهانی بهداشت در بیانیهٔ پایانی خود از دولت‌ها خواسته است تا:

1. اختلالات عصبی را در اولویت سیاست‌های ملی سلامت قرار دهند،
2. پوشش خدمات نورولوژیک را در بیمهٔ همگانی گسترش دهند،
3. برنامه‌های ارتقای سلامت مغز را از دوران مدرسه تا سالمندی پیاده‌سازی کنند،
4. و سامانه‌های داده و پایش بیمارهای مغزی را تقویت نمایند.

به باور کارشناسان ایرانی، اجرای چنین نقشه‌راهی با همکاری وزارت بهداشت، انجمن‌های علمی و دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌تواند به کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سکته، افزایش شناسایی زودهنگام آلزایمر و ارتقای کیفیت زندگی میلیون‌ها بیمار ایرانی منجر شود.

منبع: گزارش رسمی «وضعیت جهانی نورولوژی» (WHO، اکتبر ۲۰۲۵)

ترجمه از:شرکت مهندسی دیباگستران صنعت