ایران و سازمان جهانی بهداشت در مسیر تضمین کیفیت و ایمنی طب سنتی و مکمل
گزارش از نشست بین‌منطقه‌ای WHO در ماکائو و پیامدهای آن برای نظام سلامت ایران
۳۱ اکتبر ۲۰۲۵ – گروه بین‌الملل «سلامت و توسعه پایدار»
در روزهایی که گفت‌وگو درباره ادغام طب سنتی ایرانی – اسلامی در ساختار رسمی نظام سلامت کشور دوباره بر سر زبان‌هاست، سازمان جهانی بهداشت (WHO) یکی از مهم‌ترین نشست‌های آموزشی خود را با محور «تضمین کیفیت و ایمنی محصولات طب سنتی، مکمل و تلفیقی (TCIM)» از ۲۲ تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۵ در منطقه ویژه اداری ماکائو چین برگزار کرد؛ نشستی که حضور و نقش فعال کشورهایی از آسیا و خاورمیانه، از جمله ایران، در آن اهمیت ویژه‌ای داشت.
تجربه مشترک کشورها در یک چالش واحد
در این کارگاه آموزشی بیش از ۴۰ کارشناس از ۱۸ کشور و دو منطقه ویژه اداری جهان شرکت کردند. شرکت‌کنندگان شامل نهادهای مقررات‌گذار، پژوهشگران و نمایندگان مراکز همکار WHO بودند که به بررسی راهکارهای تضمین کیفیت داروهای گیاهی، نظام‌های پایش ایمنی و روش‌های علمی ارزیابی اثربخشی محصولات طبیعی پرداختند.
در میان این کشورها، ایران با سابقه طولانی در تولید داروهای گیاهی و دانش غنی طب سنتی، به عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه‌ای معرفی شد. به‌ویژه توجه به ظرفیت‌هایی چون دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشکده طب سنتی شهیدبهشتی، که در سال‌های اخیر طرح‌هایی ملی در حوزه آزمایش‌های کنترل کیفی عصاره‌های گیاهی را پیش برده‌اند، از موارد مورد اشاره کارشناسان در نشست بود.
گام در مسیر اجرای راهبرد جهانی ۲۰۳۴
هدف اصلی این برنامه، هماهنگی کشورها در مسیر اجرای «راهبرد جهانی طب سنتی WHO برای سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۴» است؛ سندی که بر سه محور پژوهش و شواهد علمی، تدوین مقررات، و ایمنی بیماران تأکید دارد. برای ایران، اجرای این راهبرد می‌تواند مبنایی برای نظام‌مند کردن فرآیند تولید و توزیع داروهای طب سنتی و مکمل باشد؛ مسئله‌ای که اکنون با رشد سریع فروش اینترنتی و ورود برندهای غیراستاندارد، بیش از هر زمان دیگر نیازمند دستورالعملی شفاف و علمی است.
در نشست ماکائو، کشورهایی همچون هند و کره جنوبی تجربه خود را در استفاده از فناوری‌های نو مانند DNA بارکدینگ برای شناسایی مواد اولیه گیاهی و هوش مصنوعی در پایش اصالت داروها ارائه کردند — پیشنهادی که می‌تواند برای ایران، با توجه به گسترش آزمایشگاه‌های بیوتکنولوژی و مراکز داده ملی، راهی عملی برای جلوگیری از قاچاق گیاهان دارویی و افزایش اعتماد عمومی به محصولات داخلی باشد.
ظرفیت‌های ایران برای رهبری منطقه‌ای
در دهه گذشته، WHO چند مرکز آموزشی بین‌منطقه‌ای را برای توسعه مهارت‌های نظارتی در زمینه طب سنتی ایجاد کرده است. اکنون این چشم‌انداز وجود دارد که یکی از مراکز جدید در خاورمیانه، با مشارکت وزارت بهداشت ایران و سازمان غذا و دارو، ایجاد شود. چنین مرکزی می‌تواند ضمن آموزش متخصصان داخلی، مرجع صدور گواهی‌های بین‌المللی برای صادرات داروهای گیاهی ایرانی در بازارهای آسیایی گردد.
در همین زمینه، دکتر کیم سونگ‌چول، مدیر برنامه جهانی طب سنتی WHO، در سخنرانی افتتاحیه کارگاه ماکائو گفت:
«کشورهای عضو با به‌اشتراک‌گذاری تجربه‌های عملی، در حال ساخت نظام‌های ملی مؤثرتر و ایمن‌تر برای طب سنتی و مکمل‌اند. ایران نیز می‌تواند در این مسیر، به الگویی منطقه‌ای بدل شود.»
نگاه به آینده: از ماکائو تا تهران
نتایج این نشست قرار است در «دومین اجلاس جهانی طب سنتی WHO» که به زودی برگزار خواهد شد، بررسی شود؛ جایی که نمایندگان ایران نیز در بخش ویژه‌ای با عنوان «مقررات و ارزیابی محصولات TCIM» شرکت خواهند کرد. انتظار می‌رود این اجلاس، هماهنگی میان WHO و وزارت بهداشت ایران را در زمینه تدوین استانداردهای جدید آزمایشگاهی و صدور مجوز برای داروهای گیاهی تسریع کند.
در پایان، سازمان جهانی بهداشت بار دیگر بر حمایت خود از کشورهایی مانند ایران در مسیر تضمین کیفیت، اثربخشی و ایمنی محصولات طب سنتی و مکمل تأکید کرد — گامی در جهت سلامت فراگیر و بهره‌گیری مسئولانه از میراث کهن پزشکی ملت‌ها.
