میگرن و سایر اختلالات سردرد
عنوان: میگرن و سایر اختلالات سردرد
تاریخ انتشار: ۲۴ اکتبر ۲۰۲۵
منبع: سازمان جهانی بهداشت (WHO)
نکات کلیدی
- اختلالات سردرد از شایعترین اختلالات سیستم عصبی هستند.
- در سال ۲۰۲۱، میگرن سومین علتِ «ناتوانی عصبی» در جهان از نظر سالهای عمر از دسترفتهی تعدیلشده بر حسب ناتوانی (DALYs) بود.
- این اختلالات با درد، ناتوانی، افت کیفیت زندگی و هزینههای اقتصادی گسترده همراهاند.
- تنها بخش اندکی از مبتلایان در سراسر جهان بهدرستی تشخیص داده و درمان میشوند.
- سردرد همچنان در سطح جهانی پدیدهای کمبرآورد شده و کمتر جدی گرفته شده است.
مرور کلی
میگرن، سردرد تنشی (TTH) و سردرد خوشهای (Cluster) از مهمترین انواع اولیه سردرد هستند.
عوامل ثانویه مانند استفاده بیشازحد از دارو (MOH) نیز میتوانند به بروز سردردهای مزمن منجر شوند.
میگرن ممکن است از دوران بلوغ آغاز شود و معمولاً زنان را بیش از مردان تحت تأثیر قرار میدهد.
شیوع جهانی
- حدود ۴۰٪ از جمعیت جهان (یعنی بیش از ۳٫۱ میلیارد نفر در ۲۰۲۱) از نوعی اختلال سردرد رنج میبرند.
- شیوع از ۵ سالگی آغاز و تا سن ۸۰ سالگی در میان سه اختلال عصبی برتر باقی میماند.
- میگرن پس از سکته مغزی و آنسفالوپاتی نوزادی سومین علت ناتوانی عصبی در جهان شناخته شده است.
انواع اصلی اختلالات سردرد
1. میگرن
- حملات راجعه با طول مدت ۴ تا ۷۲ ساعت
- علائم همراه: تهوع، استفراغ، حساسیت به نور/صدا
- معمولاً یکطرفه، تپنده و با فعالیت بدنی تشدید میشود
- محرکها: الکل، بینظمی خواب، غذاهای خاص
2. سردرد تنشی
- احساس فشار یا باند دور سر، گاه همراه با گرفتگی گردن
- بیشتر در زنان؛ معمولاً از نوجوانی آغاز میشود
- نوع مزمن میتواند ناتوانکنندهتر از نوع گذرا باشد
3. سردرد خوشهای
- درد بسیار شدید و کوتاهمدت (چندین نوبت در روز) در اطراف یک چشم
- همراه با قرمزی، اشکریزش، گرفتگی بینی و افتادگی پلک
- نادر است (کمتر از ۱ در ۱۰۰۰ نفر)، در مردان شایعتر
4. سردرد ناشی از مصرف بیشازحد دارو (MOH)
- ناشی از استفاده طولانی و مکرر از داروهای ضدسردرد
- زنان بیش از مردان در معرض خطر
- معمولاً صبحها شدیدتر و تداومدار است
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی
- کاهش بهرهوری شغلی، غیبت از کار و تأثیر منفی بر روابط اجتماعی
- افزایش خطر اضطراب و افسردگی
- بار مالی قابلتوجه برای افراد، شرکتها و جامعه
درمان و مراقبت
- درمان مؤثر نیازمند آموزش تخصصی کادر درمان، تشخیص صحیح و دسترسی به داروهای ضروری است.
- داروها: مسکنها، داروهای ضدتهوع، داروهای اختصاصی ضدمیگرن (مانند تریپتانها) و داروهای پیشگیرانه.
- اصلاح سبک زندگی نقش کلیدی دارد:
- خواب منظم
- پرهیز از الکل
- فعالیت بدنی منظم
- رژیم غذایی سالم و مایعات کافی
- ثبت محرکها در تقویم سردرد
موانع مراقبت مؤثر
- کمبود دانش میان ارائهدهندگان خدمات سلامت
- محدود بودن دسترسی به داروهای استاندارد (مثل سوماتریپتان) در برخی کشورها
- پایین بودن آگاهی عمومی و نادیدهگرفتن سردرد بهعنوان بیماری جدی
- گرایش گسترده به خوددرمانی و بیتوجهی دولتها به هزینههای غیرمستقیم ناشی از ناتوانی
پاسخ سازمان جهانی بهداشت (WHO)
- انتشار اطلس جهانی اختلالات سردرد (۲۰۱۱)
- تصویب برنامه اقدام جهانی مشترک برای صرع و سایر اختلالات عصبی ۲۰۲۲–۲۰۳۱ جهت:
- افزایش اولویت سیاستی و حاکمیتی
- ارتقاء تشخیص، درمان و مراقبت مؤثر
- ترویج پیشگیری و پژوهش
- تقویت سامانههای اطلاعاتی سلامت
- فهرست ۲۴م داروهای اساسی WHO (۲۰۲۵) شامل داروهای موردنیاز برای درمان اختلالات سردرد در نظام مراقبت اولیه است.
منبع علمی
GBD 2021 Nervous System Disorders Collaborators, Lancet Neurology, 2024.
ترجمه از :شرکت مهندسی دیباگستران صنعت
