ظهرابی: گزارش مجلس درباره آتش‌سوزی جنگل الیت غیرعلمی است؛ زحمات محیط‌بانان و مردم نادیده گرفته شد

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست با انتقاد صریح از گزارش مجلس درباره آتش‌سوزی جنگل الیت، این گزارش را متناقض، غیرعلمی و ناعادلانه در قبال جامعه محیط‌بانی و جوامع محلی توصیف کرد و گفت: نسبت دادن گسترش آتش‌سوزی به عدم صدور مجوز برای جمع‌آوری درختان شکسته، فاقد پشتوانه علمی است و سازمان حفاظت محیط‌زیست زیر بار اقدامات غیرکارشناسی نخواهد رفت.

به گزارش ایلنا، حمید ظهرابی در نشست خبری با اصحاب رسانه با اشاره به عوامل افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌های الیت و مناطق زاگرس، اظهار داشت: حریق یکی از عوامل مؤثر در تعدیل تنوع زیستی است، اما در سال‌های اخیر، خشکسالی‌های مستمر و تغییرات اقلیمی موجب افزایش دامنه، شدت و تغییر زمان وقوع آتش‌سوزی‌ها شده‌اند.

وی افزود: در گذشته، آتش‌سوزی‌های زاگرس معمولاً از اواسط خرداد آغاز و تا پایان شهریور ادامه داشت، اما اکنون این بازه زمانی از فروردین‌ماه شروع می‌شود و تا آذرماه نیز تداوم دارد. در کنار تغییرات اقلیمی، فشارهای اقتصادی بر جوامع محلی، بهره‌برداری غیرمجاز از منابع طبیعی، زمین‌خواری و افزایش حضور افراد در جنگل‌ها برای برداشت منابع یا شکار غیرقانونی، حفاظت از جنگل‌ها و مراتع را با دشواری‌های جدی مواجه کرده و تهدیدات جدی‌تری برای تنوع زیستی کشور رقم زده است.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی با تشریح وضعیت مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: ۱۲ درصد از مساحت کشور، معادل حدود ۱۹.۸ میلیون هکتار، تحت مدیریت این سازمان قرار دارد. در این پهنه گسترده، ۶۵۰ پایگاه محیط‌بانی و حدود ۴ هزار محیط‌بان فعالیت می‌کنند و همین حضور میدانی باعث شده سرعت واکنش در مواجهه با حریق‌ها افزایش یابد. تمرکز اصلی ما در این حوزه بر پیش‌بینی، پیش‌آگاهی و پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی است.

ظهرابی با اشاره به رویکردهای جدید سازمان در مدیریت حریق، تأکید کرد: در مناطق حساس و به‌ویژه در پهنه‌هایی که عمدتاً تحت مدیریت سازمان قرار دارند، استقرار نیروها و حضور فعال مأموران محیط‌زیست نقش مهمی در کنترل سریع حریق ایفا کرده است. از آنجا که آتش‌سوزی‌ها در ارتفاعات با سرعت زیادی گسترش می‌یابد، راهبرد اصلی ما کاهش ریسک از طریق پیشگیری و آمادگی پیشاپیش است.

وی مشارکت جوامع محلی را یکی از ارکان اصلی موفقیت در مقابله با آتش‌سوزی‌ها دانست و گفت: در جنگل‌های زاگرس، بخش عمده‌ای از عملیات اطفای حریق با محوریت مردم محلی انجام می‌شود. به‌جای حضور گسترده نیروهای دولتی در همه مناطق، تمرکز ما بر شناسایی ظرفیت‌های بومی و آموزش جوامع محلی بوده است. در همین راستا، نشست هم‌اندیشی گسترده‌ای در استان لرستان با حضور نیروهای باتجربه برگزار شد و برنامه‌ای مبتنی بر پیشگیری و مشارکت مردمی برای مدیریت حریق زاگرس تدوین شد.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی درباره استفاده از فناوری‌های نوین اظهار داشت: در جنگل‌های هیرکانی به‌دلیل صعب‌العبور بودن مناطق، تمرکز ما بر نصب دوربین‌ها و سنسورهای هشداردهنده حریق است. همچنین با همکاری یک شرکت دانش‌بنیان، سامانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی طراحی شده که با تحلیل داده‌هایی مانند دما، سرعت باد و میزان مواد سوختنی، پتانسیل وقوع حریق را با دقت ۷۰ تا ۸۵ درصد پیش‌بینی می‌کند.

ظهرابی افزود: این سامانه محل دقیق آتش‌سوزی را مشخص نمی‌کند، بلکه پهنه‌های پرخطر را معرفی می‌کند تا در آن مناطق حالت آماده‌باش اعلام شود. تجربه نشان داده که هشدارهای این سامانه در اغلب موارد صحیح بوده و نقش مهمی در مهار سریع حریق‌ها ایفا کرده است، هرچند حریق‌های با منشأ انسانی به‌طور کامل قابل پیش‌بینی نیستند.

وی با اشاره به اقدامات هوشمندسازی مناطق حفاظت‌شده گفت: طرح‌هایی برای شناسایی و کنترل حریق در سال‌های گذشته آغاز شده بود که به دلایل مدیریتی متوقف ماند، اما اکنون با کمک مشاوران، این سامانه‌ها دوباره فعال و در حال ارتقا هستند. یکی از برنامه‌های محوری سازمان، هوشمندسازی مناطق تحت حفاظت با استفاده از ابزارهایی مانند دوربین‌های هوشمند، تشخیص انسان از حیوان، شناسایی دود و آتش و ثبت دیجیتال داده‌هاست.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی با اشاره به نمونه‌ای از مدیریت میدانی حریق در جنگل الیت توضیح داد: در این منطقه، آتش‌سوزی به‌صورت زیرسطحی در حال گسترش بود، در حالی که آتش‌های سطحی مهار شده به نظر می‌رسید. با تشخیص به‌موقع و تصمیم کارشناسی، احداث آتش‌بُر در مسیر یک آبراهه قدیمی انجام شد و با استقرار نیروها در آن نقطه، پیشروی آتش به‌طور کامل متوقف شد. اگر این تصمیم به‌موقع اتخاذ نمی‌شد، منطقه با یک حریق گسترده و خسارات سنگین مواجه می‌شد.

ظهرابی با انتقاد از گزارش مجلس در خصوص این حادثه تصریح کرد: در این گزارش ادعا شده که سازمان حفاظت محیط‌زیست به دلیل عدم صدور مجوز برای جمع‌آوری درختان شکسته، موجب تشدید آتش‌سوزی شده است، در حالی که این ادعا کاملاً غیرعلمی است. این گزارش، متناقض و غیرکارشناسی تهیه شده و تلاش‌های شبانه‌روزی محیط‌بانان و مشارکت مؤثر مردم محلی در آن نادیده گرفته شده است؛ این موضوع یک ظلم آشکار به جامعه محیط‌بانی به شمار می‌رود.

وی تأکید کرد: رئیس کمیسیون کشاورزی از منطقه بازدید کرده بود، اما در گزارش نهایی، حضور میدانی مأموران، فداکاری محیط‌بانان و نقش واقعی جوامع محلی بازتاب مناسبی نداشته است.

معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی در ادامه با اشاره به تجربه موفق پارک ملی گلستان گفت: مطالعات دانشگاهی نشان می‌دهد که با وجود افزایش تعداد حریق‌ها به دلیل خشکسالی و تغییر اقلیم، با اتکا به مشارکت مردمی، وسعت مناطق دچار حریق به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. این نشان می‌دهد که حضور مردم محلی در زمان طلایی وقوع حادثه، حتی می‌تواند از نیروهای دولتی نیز مؤثرتر باشد.

وی در پایان با اشاره به کمبود نیروی انسانی و تجهیزات خاطرنشان کرد: بر اساس استانداردهای جهانی، به ازای هر ۱۰۰۰ تا ۲۶۰۰ هکتار باید یک محیط‌بان وجود داشته باشد و حتی با در نظر گرفتن حداقل استاندارد، کشور به حدود ۱۲ هزار محیط‌بان نیاز دارد. همچنین ایجاد یگان تخصصی اطفای حریق زمینی و هوایی، همراه با تجهیزات استاندارد و آموزش نیروها، یک ضرورت انکارناپذیر است که خوشبختانه مجلس نیز برای تأمین این تجهیزات اعلام آمادگی کرده است.

ظهرابی تأکید کرد: تنها با ترکیب تجهیزات تخصصی، آموزش نیروهای حرفه‌ای و مشارکت فعال جوامع محلی می‌توان از گسترش حریق‌های مخرب جلوگیری کرد و خسارات وارده به منابع طبیعی کشور را به حداقل رساند.