📰 هشدار سازمان جهانی بهداشت درباره رشد نگران‌کننده مقاومت آنتی‌بیوتیکی در جهان و ضرورت اقدام فوری در ایران

تاریخ: ۲۱ مهر ۱۴۰۴ (۱۳ اکتبر ۲۰۲۵)

منبع: ژنو – سازمان جهانی بهداشت (WHO)

خبرنگار سلامت: واحد بین‌الملل سلامت‌نیوز

سازمان جهانی بهداشت با انتشار تازه‌ترین گزارش جهانی مقاومت آنتی‌بیوتیکی (۲۰۲۵) هشدار داد که مقاومت میکروبی در سراسر جهان به سطحی بحرانی رسیده است. بر اساس این گزارش، از هر شش عفونت باکتریایی ثبت‌شده در سال ۲۰۲۳، یکی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های رایج مقاوم بوده است؛ پدیده‌ای که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند دستاوردهای دهه‌های اخیر پزشکی را در کنترل عفونت‌ها تهدید کند.

🔍 افزایش ۵ تا ۱۵ درصدی مقاومت باکتری‌ها

آمار ارائه‌شده به سامانه جهانی GLASS نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، مقاومت در بیش از ۴۰ درصد از ترکیب‌های باکتری–دارو افزایش یافته است. این افزایش نگرانی‌برانگیز به‌ویژه در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی ــ که ایران نیز در آن قرار دارد ــ شدت بیشتری به خود گرفته است؛ جایی که از هر سه بیمار مبتلا به عفونت، یک نفر به درمان آنتی‌بیوتیکی پاسخ نمی‌دهد.

🧬 ایران نیز در معرض تهدید مقاومت دارویی

کارشناسان ایرانی حوزه سلامت می‌گویند سوء‌مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک در برخی درمان‌های سرپایی و خوددرمانی‌های خانگی، زمینه را برای شکل‌گیری گونه‌های مقاوم از باکتری‌ها در کشور فراهم کرده است.

به گفته‌ی دکتر امیر سابت محمدی، استاد ایمنی و سلامت کار، «ادامه‌ی روند مصرف بی‌رویه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ بدون نسخه در کشور می‌تواند طی سال‌های آینده موجب افزایش موارد سپسیس (عفونت خونی شدید) و مرگ‌ومیر ناشی از عفونت‌های مقاوم شود.»

🌍 چهره جهانی بحران

گزارش WHO نشان می‌دهد باکتری‌های گرم‌منفی نظیر E. coli و Klebsiella pneumoniae که عامل اصلی عفونت‌های خونی هستند، بیش از سایر گونه‌ها در برابر داروها مقاوم شده‌اند.

اکنون بیش از ۴۰ درصد E. coli‌ها و بیش از ۵۵ درصد K. pneumoniae‌ها در جهان نسبت به سفالوسپورین‌های نسل سوم مقاوم‌اند؛ در کشورهای آفریقایی، مقاومت حتی به بیش از ۷۰ درصد رسیده است.

بر اساس اعلام WHO، در برخی مناطق ایران نیز آزمایشگاه‌های مرجع وزارت بهداشت نشانه‌هایی از افزایش مقاومت نسبت به داروهای کرباپنم و فلوئوروکینولون‌ها را در میان بیماران بستری گزارش کرده‌اند؛ داروهایی که پیش‌تر ابزار نهایی پزشکان در برابر عفونت‌های شدید محسوب می‌شدند.

🧫 ضرورت اقدام هماهنگ

سازمان جهانی بهداشت خواستار آن شده که تمامی کشورها، از جمله ایران، نظام نظارتی قوی‌تری برای ثبت و پایش مقاومت‌های دارویی ایجاد کنند و داده‌های ملی را تا سال ۲۰۳۰ به سامانه مستندسازی جهانی ارسال نمایند.

بیانیه‌ی «مقابله با مقاومت آنتی‌میکروبی» که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد (۲۰۲۴) تصویب شد، بر رویکرد «یک سلامت» (One Health) تأکید دارد؛ یعنی همکاری هم‌زمان بخش‌های سلامت انسان، دامپزشکی و محیط‌زیست برای مهار گسترش مقاومت دارویی.

💉 گام‌های پیشِ رو برای ایران

متخصصان داخلی بر این باورند که مقابله با مقاومت آنتی‌بیوتیکی در ایران نیازمند سه محور کلیدی است:

1. آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی درباره مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها
2. تقویت آزمایشگاه‌های تشخیص مقاومت دارویی در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی
3. بازنگری در نسخه‌نویسی پزشکان و محدودسازی فروش داروهای آنتی‌بیوتیکی بدون نسخه

به گفته‌ی دکتر سابت محمدی، «پایداری نظام سلامت کشور در گرو کنترل مقاومت آنتی‌بیوتیک‌هاست؛ چرا که این تهدید نه‌تنها سلامت انسان را، بلکه امنیت غذایی و محیط‌زیست را نیز به خطر می‌اندازد.»

💻 اطلاعات تکمیلی

نسخه کامل گزارش WHO از طریق داشبورد جهانی GLASS در دسترس است؛ حاوی داده‌های کشورها، روند مصرف داروهای ضد میکروبی و راهکارهای به‌روز برای پزشکان و سیاستگذاران حوزه سلامت.

📎 منبع رسمی: [World Health Organization – Global antibiotic resistance surveillance report 2025]

ترجمه از:شرکت مهندسی دیباگستران صنعت