بیانیه مشترک برای تقویت سیاستگذاری و سرمایهگذاری در سلامت روان و رفاه کودکان و جوانان
یونسکو – یونیسف – دفتر جوانان سازمان ملل – سازمان جهانی بهداشت (WHO)
۷ نوامبر ۲۰۲۵ | زمان مطالعه: ۲ دقیقه
چرا این موضوع اهمیت دارد
در دهه گذشته، در سراسر نظام سازمان ملل متحد، درک و پذیرش سلامت روان بهعنوان یکی از حقوق اساسی بشر بهصورت چشمگیری تعمیق یافته است. با این حال، علیرغم افزایش توجه جهانی، تاکنون هیچ قطعنامه مستقلی از سوی سازمان ملل، سلامت روان و رفاه کودکان و جوانان را بهعنوان اولویتی مجزا در ابعاد توسعهای، بهداشتی و حقوق بشری مورد تأکید قرار نداده است؛ همچنین روایت واحد و جامعی وجود ندارد که بهطور کامل به نیازهای رشدی و روانی خاص این گروه سنی بپردازد.
اگرچه در اسناد سیاستی مختلف سازمان ملل، اشاره به مفهوم سلامت روان افزایش یافته است، اما زبان و مفاهیم مرتبط با کودکان و جوانان همچنان محدود باقی مانده است. این خلأ موجب رویکردهای پراکنده، نبود انسجام نهادی و کمبود سرمایهگذاری ساختاری در حوزه پیشگیری و مداخله زودهنگام شده است؛ در حالی که شواهد علمی، اثربخشی و مقرونبهصرفه بودن چنین سرمایهگذاریهایی را اثبات کردهاند.
برآوردهای جهانی نشان میدهد حدود یک نفر از هر هفت نوجوان ۱۰ تا ۱۹ ساله (۱۴٫۳ درصد) با مشکلات سلامت روان مواجه هستند؛ با این حال، بخش عمدهای از این موارد تشخیص داده نمیشود یا درمان مناسبی دریافت نمیکند. دادههای منتشرشده اخیر حاکی از افزایش نگرانکننده نرخ خودکشی در گروه سنی ۱۰ تا ۲۴ سال در بسیاری از کشورهاست. طبق جدیدترین گزارش «اطلس سلامت روان جهانی»، تنها ۵۶ درصد از کشورها دارای سیاست یا برنامه مشخص در زمینه سلامت روان کودکان و جوانان هستند و کمتر از نیمی از آنها خدمات سلامت روان مبتنی بر جامعه یا مدرسه را ارائه میدهند.
بر این اساس، اقدامی هماهنگ و بینبخشی میان حوزههای آموزش، بهداشت، حمایت اجتماعی، تغییرات اقلیمی، فضای دیجیتال و فرهنگ، و بر پایه رویکردی مبتنی بر حقوق کودک و جوان ضروری است تا هیچکس، بهویژه در شرایط بحرانی یا انسانی، نادیده گرفته نشود.
شکافهای سیاستی موجود
با وجود افزایش توجه به سلامت روان در چارچوب سیاستهای سازمان ملل، کودکان و جوانان همچنان از تعهدات جهانی، نظامهای آماری و اولویتبندیهای مالی حذف شدهاند. برای تقویت سلامت روان این گروه، باید شکافهای زیر پر شود:
- عدم وجود قطعنامههای مستقل در زمینه سلامت روان کودکان و جوانان؛
- فقدان تعهدات سنیمحور در اسناد جهانی؛
- نبود سازوکارهای مشارکتی مؤثر برای تضمین حضور جوانان در تدوین سیاستها و خدمات سلامت روان؛
- ضعف در نظام پایش و پاسخگویی در قبال تعهدات موجود در زمینه سیاستگذاری و تأمین مالی سلامت روان.
فراخوان مشترک برای پیشبرد سیاست سلامت روان کودکان و جوانان
۱. ارتقای سلامت روان کودکان و جوانان بهعنوان اولویت مستقل سیاستی و سرمایهگذاری جهانی، و گنجاندن آن در قطعنامهها و سازوکارهای نظارتی سازمان ملل، در راستای تحقق اهداف دستورکار ۲۰۳۰.
۲. ایجاد بستر هماهنگی چندنهادی با مشارکت یونسکو، یونیسف، دفتر جوانان سازمان ملل، سازمان جهانی بهداشت، دولتهای عضو، شبکههای جوانان و نهادهای مدنی بهمنظور همافزایی، ارائه هدایت فنی مشترک و همسوسازی منابع مالی و سازوکارهای پاسخگویی.
۳. تشویق کشورها به تدوین و اجرای سیاستهای ملی سلامت روان کودکان و نوجوانان، منطبق بر برنامه جامع اقدام سلامت روان سازمان جهانی بهداشت و برنامه مشترک یونیسف و WHO در زمینه حمایت رواناجتماعی کودکان. این سیاستها باید با رویکردی مبتنی بر جامعه، حقوق بشر و شمول افراد دارای معلولیت شکل گیرد و از توصیهنامه ۲۰۲۳ یونسکو درباره «آموزش برای صلح، حقوق بشر و توسعه پایدار» بهره گیرد.
۴. تضمین مشارکت واقعی کودکان و جوانان در طراحی، اجرا، پایش و ارزیابی سیاستها و خدمات سلامت روان، با تأکید بر نقش آنان بهعنوان همکاران تصمیمساز، نه صرفاً ذینفعان.
۵. سرمایهگذاری نظاممند در پیشگیری، ارتقا و حمایت روانی از طریق رویکردی میانبخشی که خدمات مبتنی بر جامعه، مدارس و پلتفرمهای دیجیتال را با حوزههای آموزش، بهداشت، هنر، ورزش و محیط زیست پیوند زند.
۶. ادغام شاخصهای سلامت روان در نظامهای پایش سلامت، آموزش و توسعه کودکان و جوانان، از جمله در پیمایشهای خانوار (مانند MICS) و پایگاههای ملی داده، برای تقویت پاسخگویی، عدالت و هماهنگی میانبخشی.
ترجمه از: شرکت مهندسی دیباگستران صنعت
