پیامدهای آلودگی هوا بر سلامت باروری

به طور معمول حجم و میزان آلاینده های موجود در هوا در نواحی صنعتی و شهرهای آلوده بزرگ به ویژه در فصول سرد سال افزایش می یابد و ایستایی و ماندگاری آلاینده ها و استمرار آن در دراز مدت بر سلامت مردم اثرگذار است که یکی از عوارض آن بر باروری است.

کلانشهر اراک یکی از هشت شهر آلوده کشور شناخته شده که در پاره ای از روزهای سال، شاخص کیفیت هوای آن نامطلوب است و ارزیابی تبعات و مشکلات این آلودگی ها بر سلامت ساکنان این خطه امری ضروری است.
به دلیل اهمیت بهداشت باروری و مقوله سیاست های جمعیتی در گفت و گویی با دو تن از متخصصان زوایای تاثیرات آلودگی هوا در سلامت باروری به بحث و نظر گذاشته شد.

دکتر فرشته محسنی جراح زنان و زایمان مرکز ناباروری رویان غرب کشور در اراک.
س- آلودگی هوا چه عواقب و خطراتی برای بارداری و زادآوری دارد؟
ج- آلودگی هوا به ترکیبی از هوای موجود در محیط پیرامونی گفته می شود که در آن گازهای سمی و خطرناک و آلاینده های خاص وجود داشته باشد و استنشاق و قرار گرفتن در معرض آن می تواند به صورت مستقیم بر بارداری موفق اثر منفی داشته باشد و یا به مقوله سقط جنین دامن بزند.

س- تاثیرآلودگی هوا در چه زمانی برای زنان باردار تشدید می شود؟
ج- آلاینده های هوا اعم از ذرات معلق و انواع گازهای سمی در شرایط هشدار، اضطرار، بحران و ناسالم از طریق تنفس و مجاورت با آلاینده ها در بدن مادر باردار وارد می شود و پیامدهای مخربی را بر جنین دارد که نتایج آن در میزان و سطح سلامت نسل آتی هنوز به شکل علمی و کارشناسی بررسی نشده است.

س- به نظر شما آلودگی هوا بر باروری مردان نیز تاثیرگذار است یا فقط زنان درگیر هستند ؟
ج- آلودگی هوا بر کاهش باروری در دو جنس اثر دارد و در مردان موجب کم شدن میزان جهش اسپرم می شود و راه مقابله و پیشگیری از این معضل استفاده مستمر از مواد حاوی آنتی اکسیدان و طیفی از خانواده ویتامین های C و D است.

س- با توجه به تحقیقاتی که انجام شده آلودگی هوا چگونه باعث ناباروری مردان می شود؟
ج- وجود سرب و دی اکسید گوگرد در هوا در تنفس مردان باعث می شود تا شکل طبیعی اسپرم مردان تغییر پیدا کند و بر روی حرکت اسپرم تاثیرات نامطلوب می گذارد لذا به آقایان توصیه می شود از استعمال تنباکو، الکل، سیگار و مواد شیمیایی موجود در چسب، لاک، مواد رادیواکتیو، سموم کشاورزی، آفت کش و حشره کش ها دوری کنند.

س- آلودگی هوا در چند ماهگی دوره بارداری باعث سقط جنین می شود؟
ج- در هشت هفته اول بارداری آلودگی هوا به علت ذرات معلق دی اکسید گوگرد و منواکسید کربن روی قلب جنین تاثیر گذاشته و منجر به ناهنجاری قلبی جنین می شود و همچنین در هشت تا 12 هفته اول بارداری، چون مغز جنین در حال شکل گیری است احتمال دارد در ضریب هوشی جنین نیز تاثیرات جبران ناپذیری بگذارد و در مجموع آلودگی هوا در تمام دوران بارداری برای مادر و جنین خطرناک است و در سه ماهه دوم باعث ناهنجاری جنین و از ماه هشتم به بعد بارداری آلودگی هوا باعث کاهش وزن جنین می شود.

س- با توجه به آسیب های جدی آلودگی هوا، برای پیشگیری در سقط جنین و برخی ناهنجاری های جنینی چه توصیه ای دارید؟
ج- زنان باردار بهتر است تا حد امکان در روزهای آلوده از تردد در فضاهای باز شهری خودداری کنند و سفرهای درون شهری خود را تا حد امکان کاهش دهند و در رژیم غذایی خود مصرف مایعات فراوان به ویژه شیر و همچنین سبزی و میوه ها را که حاوی مواد آنتی اکسیدانی هستند، بگنجانند.

س: به نظر شما چه فاکتور یا آلاینده ای بیشتر در حوزه اختلال در بارداری در کلانشهر اراک مخرب است و آیا آماری در این خصوص در دسترس هست؟
ج: متاسفانه هیچ مطالعه علمی و پژوهشی کاربردی در این خصوص در کلانشهر اراک انجام نشده ولی بنا به اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی عمده ترکیب آلاینده های موجود در هوای اراک ذرات معلق، سرب، دی اکسید گوگرد و دی اکسید کربن است که قرار گرفتن در مجاورت این آلاینده ها از نظر علمی در مجامع معتبر تائید شده اما آماری از این مهم به دلیل نبود پژوهش و الگوی مطالعاتی در اراک موجود نیست هرچند روند افزایشی سقط جنین ها مشاهده می شود.

دکتر علی اصغر غفاری زاده، مسئول مرکز تخصصی امید رویان جهاد دانشگاهی استان مرکزی نیز با بیان اینکه آلودگی هوا بر تمام سیستم های بدن تاثیرگذار است و به صورت شاخص بر جنین به علت کامل نشدن سیستم دفاعی اثرات مخرب تری دارد به سئوالات خبرنگار ایرنا پاسخ گفت:

س- میزان آسیب پذیری سلول های جنینی در هنگام آلودگی هوا چگونه است؟
ج- آلودگی هوا برای زنان باردار، جنین و لقاح آثار و پیامدهای نامطلوب دارد و موجب می شود سلول های جنسی در فرایند فیزیولوژیکی آسیب جدی ببینند.

س- با توجه به اینکه مرکز تخصصی امید رویان تنها مرکز تخصصی ناباروری در غرب کشور است و نیز اراک به عنوان کلانشهر با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کند آیا تاکنون تحقیق و مطالعه علمی در این زمینه انجام گرفته است؟
ج- این موضوع در دستور کار پژوهش این مرکز قرار دارد و با توجه به اهمیت موضوع می بایست در این راستا روند مطالعات سرعت گیرد تا نتایج تحقیقات راهگشایی برای مسئولان باشد.

س- آیا زنان باردار در روزهایی که شاخص کیفیت هوا نامطلوب است با خطر مواجه اند؟
ج- بله ، زنان باردار و جنین آنان به شدت از آلاینده های خطرناک محیطی تاثیر می پذیرند و باید این مساله را جدی گرفته و در روزهایی که هوا شرایط ناسالم دارد از حضور در محیط های باز شهری خودداری کنند و توصیه های بهداشتی و درمانی را با دقت عمل کنند.
س- تاثیر آلودگی هوا تنها محدود به آسیب سیستم تنفسی می شود؟
ج- خیر، گیاهان نیز در معرض این آلودگی قرار دارند و زمانی که دامها از علوفه تعلیف و انسان با مصرف گوشت دام ها به بیماری مبتلا شده و این تغذیه ناسالم در میزان ناباروری تاثیرگذار است و در این خصوص نیز هیچ مدرک و پژوهش علمی در اراک در دست نیست.
برای کلانشهر آلوده ای مثل اراک نیاز است که ریشه یابی مشکلات سلامت از جمله واکاوی اثرات آلودگی هوا در اولویت باشد و جهاد دانشگاهی این مهم را سرلوحه کار خود قرار داده و به زودی پژوهش ها و مطالعات با هدف مداخله هدفمند و بهبود روش ها در درمان ناباروری و ارتقای بهداشت باروری شروع می شود.
بر اساس اعلام مرکز سنجش آلاینده های هوای اراک این کلانشهر در سال جاری 30 روز از ایام را در شرایط ناسالم بوده است.
کار ایجاد مرکز تخصصی امید رویان اراک از سال 89 پیگیری و در سال 93 به بهره برداری رسیده است و در طول یکسال فعالیت خود 10 هزار مراجعه زوج نابارور داشته که چهار هزار و 500 زوج تشکیل پرونده درمانی داده اند.
در این مرکز تخصصی از صفر تا صد مراحل درمان ناباروری انجام می شود.ک/