خاک کاشمر تشنه است...

تا کنون بارها مسوولان هشدارهایی از وضعیت بحران آب در کاشمر ارائه داده‌اند، بحرانی که سال‌هاست از آن می‌گذرد ولی هنوز کسی آن را باور نکرده است.

 

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)– منطقه خراسان، در واقع کار از تکرار حرف‌هایی که به‌تدریج دارد لوث می‌شود گذشته و ما هم قصد تکرار حرف‌های گذشته را نداریم. هر بار که آسمان بغض می‌کند به‌نظرمان می‌آید که همه تاخیرهای گذشته را امروز جبران می‌کند اما پس از کمی بارش، دوباره هوا صاف می‌شود و رنگ‌و بوی زمستان جای خود را به بهار می‌دهد و ما هنوز نمی‌خواهیم باور کنیم در معرض تشنگی کامل قرار داریم.

متاسفانه زمانی که حرف از کم‌آبی کاشمر بود و عده‌ای از کارشناسان در کنار مشکلاتی که در زمینه آب شرب و آب مورد نیاز کشاورزی بود، خشکی قنات‌ها و رودخانه‌ها و نبود آب را فریاد می‌کشیدند، متهم به تشویش اذهان عمومی می‌شدند و مسئولانِ وقت، مدام می‌خواستند درباره بحران آب به مردم دروغ گفته شود.

در دولت گذشته، گویی مسأله آب به یک امدادگر بزرگ تبدیل شده بود؛ به‌طوری که در هر جایی از کشور که نتوانستند اشتغال ایجاد کنند به مردم اجازه داده شد، هر ‌طور که خواستند از منابع آبی برداشت کنند و هر طور که می‌خواهند آن میزان آب را مصرف کنند تا به صورت مقطعی مشکل آن‌ها با آب و منابع آبی کشور حل شود.

این بی‌مدیریتی‌ها امروز موجب شده آبخوان‌های شهرستان کاشمر به علت برداشت بی‌رویه دچار مشکل حاد شوند؛ به طوری که ایجاد فروچاله‌ها، نشست زمین، کاهش کیفیت آب، پایین رفتن سطح سفره‌های آب زیرزمینی، افزایش تراکم زمین و کاهش نفوذپذیری آب موجب افزایش هزینه برداشت از زمین شود.

اگر رودخانه‌هایی در سال‌های بسیار گذشته، دائمی بوده‌اند در حال حاضر 100 درصد آن‌ها فصلی شده و هیچ رودخانه دائمی در کاشمر نداریم.

فرونشست زمین در جنوب دشت کاشمر به صورت درز و شکاف‌های کششی و رشد لوله جدار به وجود آمده و حال شاهد نشست حدود 30 سانتیمتری در دشت کاشمر هستیم.

در همین خصوص، فرماندار کاشمر در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه امروزه بیشتر از هر زمان دیگری کمبود آب و افت منابع آبی مورد توجه است، بیان کرد: امروزه بیشتر شهرها حتی برای تأمین آب شرب و بهداشتی با مشکل مواجه هستند.

مهدی فروزان با اظهار تاسف از اینکه در بسیاری از مناطق ترشیز تا سه متر در سال شاهد افت منابع آبی هستیم، بیان کرد: در امر استفاده بهینه از منابع آبی همه سازمان‌ها باید همکاری داشته باشند؛ نه فقط یک سازمان خاص.

وی با بیان اینکه امروزه مسئولان امور آب بخش کشاورزی را مورد تهاجم خود قرار می‌دهند، گفت: هرچند این بخش 90 درصد آب را به خود اختصاص داده است اما با همین منابع تولیدات کشاورزی متنوعی را برای کشور به ارمغان می‌آورد و موجب ارزآوری برای کشور می‌شود.

فروزان با اعلام اینکه نباید یک بخش را مقصر دانست، بلکه باید کمک کرد تا سیستم‌های نوین آبیاری و تغییرات الگوی کشت عملیاتی شود تا میزان بهره‌وری آب در حد اعلای خود باشد، دشت کاشمر را شامل خلیل‌آباد، بردسکن و جزء 15 دشت بحرانی استان خراسان رضوی دانست و اظهار کرد: در دشت کاشمر 497 حلقه چاه وجود دارد که 111 میلیون متر مکعب از این چاه‌ها آب برداشت می‌شود.

وی همچنین به وجود 46 رشته قنات و برداشت سالیانه 1.5 میلیون متر مکعب و 66 دهنه چشمه با 0.7 میلیون متر مکعب بهره‌برداری اشاره کرد و افزود: 80 درصد آب استحصالی از آبخوان کاشمر در امر کشاورزی استفاده می‌شود.

فروزان با اشاره به کسری مخزن 34.5 میلیون متر مکعب در دشت کاشمر و یک میلیارد و 200 متر مکعب در استان خراسان اظهار کرد: بیشترین برداشت منابع آبی در سطح کشور مربوط به استان خراسان رضوی است.

فرماندار کاشمر همچنین به وضعیت دشت ریوش اشاره کرد و گفت: این دشت نی‌زار سال 69 به عنوان دشت‌های ممنوعه اعلام شد.

وی با بیان اینکه در این دشت 61 حلقه چاه وجود دارد که سالیانه 10 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود، بیان کرد: در این دشت 52 رشته قنات با 4.9 دهم میلیون متر مکعب برداشت آب و 121 دهنه چشمه با تخلیه ماهیانه 5.2 دهم میلیون متر مکعب وجود دارد.

فروزان با اعلام اینکه 85 درصد آب استحصالی دشت ریوش در بخش کشاورزی استفاده می‌شود، گفت: متاسفانه شبکه آبرسانی فرسوده داخل شهر و روستاها آن‌قدر وخیم است که هر چقدر هم اعتبار به این بخش اختصاص یابد بازهم به همان ترمیم شبکه‌های آبرسانی بیشتر نمی‌رسد.

در ادامه مدیر جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه هر چند قصه پر غصه آب برای ما کویریان و ساکنین حاشیه کویر مقوله‌ای آشناست اما در سال‌های اخیر تفاوت بسیاری کرده است، افزود: اگرچه گذشتگان ما به خوبی توانسته بودند خود را با طبیعت و میزان آب سطحی که از چشمه‌ها خارج می‌شد و آب‌های قناتی که از لایه‌های زمین به آن دسترسی پیدا کرده بودند تطبیق دهند و کشت و کار کنند اما متاسفانه سیاست‌های غلط دولت و دولتی شدن آب در سال‌های اخیر موجب شد که ما همانند بچه‌پولدارها فراموش کنیم در کجا و در چه موقعیتی داریم زندگی می‌کنیم.

مهدی جمشیدی با اشاره به اینکه ما کارشناسان مقصریم که با آمدن صنعت چاه و پمپ نه آموزش دادیم و آموزشی هم ندیدیم، گفت: در این میان کشاورزان هم مقصر هستند که با حفر چاه فکر می‌کردند به مخزنی زیرزمینی که به دریاها وصل است دسترسی پیدا کرده‌اند.

وی با اعلام اینکه مردم معمولی هم با دلارهای نفتی که تزریق می‌شد خوشحال بودند که همه‌چیز در کشور فراوان است و روزبه‌روز وضعیت و رفاهشان بهتر می‌شود، تصریح کرد: متاسفانه این سیاست‌های غلط ما را از آنچه داشتیم و باید می‌داشتیم غفلت‌زده کرد.

جمشیدی با بیان اینکه در 50 سال گذشته که پمپ آمد موجب شد سطح آب چاه‌ها پایین برود و قنات‌ها خشک شود و خشکسالی به سراغ ما بیاید، گفت: به جای اینکه تدبیر کنیم چگونه با خشکسالی رفتار کنیم دولتِ وقت با سیاست‌های غلطی که داشت مجوز کف‌شکنی چاه‌ها را داد.

مدیر جمعیت ناجیان آب خراسان رضوی با اظهار تاسف از اینکه دولت در آن زمان کنتور نصب نکرد و نگفت چقدر باید آب برداشت کنیم تا قنات‌ها خشک نشود، اظهار کرد: ما ظلم‌های بسیاری کردیم؛ نه تنها با تغییر اقلیم برخلاف گذشتگان که خود را تطبیق می‌دادند هیچ اقدامی نکردیم بلکه مثل بچه‌پولدارها به آب ذخیره شده طی هزاران سال رسیده بودیم و از روی سیری خرج می‌کردیم.

وی با بیان اینکه در گذشته کسی جرأت نداشت مثل امروز آمارهایی از بحران آب ارائه دهد و درصورتی که این اتفاق می‌افتاد به تشویش اذهان عمومی متهم می‌شد، گفت: در گذشته معتقد بودند نباید با ارائه آمار برای جامعه ایجاد نگرانی کرد بلکه باید مردم را باید در آرامش نگه داشت.

جمشیدی با اشاره به اینکه آن‌ها فکر می‌کردند با پول نفت می‌شود تالاب‌ها را زنده کرد، تصریح کرد: 76 درصد کسری آب‌های زیر زمینی مربوط به 17 سال گذشته و 20 درصد آن مربوط به خراسان است.

وی با بیان اینکه وقتی حرف از کمبود آب می‌زنیم فکر می‌کنند شوخی است و با آمدن برف و باران تمامی مشکلات رفع می‌شود، افزود: متاسفانه به دلیل نشست دشت‌ها حتی آمدن برف و باران هم مشکلات کم‌آبی را رفع نمی‌کند.

جمشیدی با بیان اینکه بیشترین میزان آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، گفت: ما مخالف فعالیت کشاورزان نیستیم؛ تنها تلاش می‌کنیم آب برای همین کشاورزان که بیشترین مصرف را دارند حفظ شود.

وی با اشاره به اینکه شاید من زمانی سیاست‌های غلط دولت را اجرا کرده باشم ولی هنوز هم معتقدم آن سیاست‌ها مشکل داشته و باید برای اصلاح آن‌ها تلاش کرد، گفت: باید باور کنیم ما در خشکسالی به سر می‌بریم.

جمشیدی ادامه داد: اینکه مدیر آب منطقه‌ای با فشار نماینده، دولت و استانداری به عده‌ای خاص مجوز حفر چاه بدهند و به عده‌ای دیگر ندهند، روش‌های اشتباهی است که باید اصلاح شود.

وی با اشاره به اینکه سیاست‌های غلط دولت و مجلس موجب شده امروز چنین وضعی در منابع آبی داشته باشیم، افزود: ما به عنوان یک تشکل حقوقی از کسانی که وظیفه خود را به خوبی انجام نمی‌دهند، می‌توانیم شکایت رسمی کنیم.

جمشیدی با اعلام اینکه ما می‌خواهیم از مجلسیان که قانون بد در این خصوص وضع کرده‌اند و نظارت نداشته اند و از دولت که سیاست‌های غلط را اجرا می‌کند مطالبه کنیم، بیان کرد: باید در جهت حفظ منابع آبی تلاش کرد.

در ادامه مدیر جهاد کشاورزی کاشمر در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه مشکل زیر سر مسئولان است نه کشاورز، گفت: سیاست‌های غلط ما موجب بروز تمامی این مشکلات است.

سید ابوالقاسم موسوی با اشاره به اینکه هرچند بخش کشاورزی تا کنون کارهای بسیاری برای صرفه‌جویی در مصرف آب انجام داده‌اند اما مدام محکوم می‌شوند، اظهار کرد: در کاشمر 21 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی داریم که 22 هزار و 600 هکتار سطح زیر کشت دارند.

وی با بیان اینکه در این بخش 4700 لیتر برثانیه آب مصرف می‌شود، عنوان کرد: به‌ازاء هر یک لیتر بر ثانیه پنج هکتار سطح زیر کشت داریم در صورتی که مطابق سند ملی آب و همین وضعیت الگوی کشتی که در شهرستان داریم حداکثر دو لیتر می‌توانیم کشت کنیم.

موسوی با اعلام اینکه این نشان می‌دهد که دانش کشاورزان ما فراتر از گذشته رفته است، تصریح کرد: تا کنون در کاشمر 1600 کیلومتر کانال بتنی و لوله‌گذاری انجام شده است.

وی با بیان اینکه بخش کشاورزی برخلاف همه بخش‌ها، به‌خصوص صنعت از اعتبارات ملی فراوانی استفاده می‌کنند اما بخش صنعت منفی یک درصد رشد داشته و بخش کشاورزی 5.7 درصد رشد داشته است.

موسوی با بیان اینکه هرچند مدام مطرح می‌شود راندمان بخش کشاورزی پایین است، در صورتی که در کاشمر در بخش انتقال آب و توزیع آب 85 درصد و مصرف آب 70 درصد است، گفت: با همین شرایطی که داریم بالای 50 درصد راندمان بخش کشاورزی در شهرستان است